Hẳn mọi người còn nhớ tới
câu hát “sống trong đá, chết nằm trong đá” trong bài hát Chiều đông Mèo Vạc của
Bác Vũ Ngọc Kỳ. Chỉ một câu hát thôi, ấy thế mà thành câu “cửa miệng” khi người
ta nhắc tới Hà Giang. Hà Giang rất đẹp, vẻ đẹp của sự nguyên sơ, xa xôi, hùng vĩ
mà không kém phần lãng mạn. Vẻ đẹp của người chen lẫn vẻ đẹp của đá, của cỏ cây,
thiên nhiên… toàn bộ tạo nên một Hà Giang xa xôi mà lại rất đỗi thân thuộc. Không
những vậy, mảnh đất này còn là “bảo tàng sống” lưu giữ các giá trị bản sắc văn
hóa Việt, cả ngàn năm nay. Một trong những nét đẹp văn hóa đó là chợ phiên, còn
đặc biệt hơn nữa khi chỉ nơi đây có một phiên chợ đặc biệt mà nơi khác không có
– đó là Chợ lùi.

1.
Chợ lùi Hà Giang là chợ gì?

Để biết được Chợ lùi là
chợ gì thì điều đầu tiên ta cần hiểu từ “lùi” trong “chợ lùi” là gì? Phải chăng
là địa điểm họp chợ lùi dần lên núi? Hay là ám chỉ đi chợ này thì đi lùi?

Thật ra “Chợ lùi” là do
người miền xuôi đặt cho phiên chợ này, còn đối với bà con dân tộc ở đây, “chợ lùi”
vẫn được gọi là chợ phiên. Cách gọi “lùi” này là để chỉ phiên chợ có ngày họp
chợ lùi dần một ngày so với phiên chợ liền trước.

Một
phiên Chợ lùi

Tại
sao nên đi Chợ lùi?

Chợ phiên nói chung là nơi
tập trung nhất những gì tinh hoa và bản sắc của một vùng miền, khu vực, dân tộc.
Đặc biệt hơn nữa, Chợ lùi – chỉ Hà Giang mới có, là những ngày hội thật sự của đồng
bào bà con các dân tộc H’Mông, Hoa và nhiều dân tộc khác nữa. Chỉ có đến chợ lùi,
bạn mới cảm nhận được hết cái cuộc sống, hơi thở của vùng biên cương núi đá. Cái
háo hức, hồ hởi của bà con nơi đây mỗi lần xuống chợ họp, đi chợ; cái chân chất,
thật  thà của từng người bán, người mua;
cái tình người, cái lãng mạn của “đá”… Tất cả chỉ có thể tìm được ở những phiên
chợ như thế này. Chắc chắn, bạn sẽ có những trải nghiệm khó quên mà hiếm phiên
chợ nào có được.

Ngoài ra, khi đến Chợ lùi Hà Giang bạn còn có thể tìm thấy các sản vật chỉ vùng này mới có như cải mèo, hạt tê, lợn mán, gà đen... và cả những "tiết mục" đường phố múa khèn, kèn lá ngẫu hứng hết sức ấn tượng, chẳng thể nào quên.

Cách
tính phiên họp Chợ lùi Hà giang thế nào?

Mấu chốt về lịch họp Chợ
lùi Hà Giang là chợ được họp cố định, 6 ngày một lần, nhưng do một tuần có 7 ngày
nên vì thế phiên chợ liền sau lùi một ngày với phiên chợ liền trước – theo cách
tính lịch dương lịch một tuần.

Còn đối với bà con người H’Mông,
người Hoa ở đây thì họ tính lịch họp chợ theo 12 con giáp và họp vào các cặp ngày
xung khắc nhau. Ví dụ: cặp ngày Dần – Thân, Tỵ - Hợi, Tý – Ngọ…

2.
Chợ lùi Hà Giang nằm ở đâu?

Chợ phiên ở Hà Giang thì
có ở nhiều nơi, và họp cố định vào Thứ 7, Chủ Nhật hàng tuần như Chợ Quyết Tiến,
Chợ Mậu Duệ, Chợ Du Già… Tuy nhiên Chợ lùi ở Hà Giang thì chỉ có 8 chợ bao gồm:
Chợ Phố Cáo, Chợ Phó Bảng, Chợ Lũng Phìn, Chợ Sà Phìn, Chợ Sủng Trái, Chợ Ma Lé,
Chợ Lũng Cú, Chợ Tráng Kìm.

Chợ
lùi Sà Phìn

3.
Chợ lùi Hà Giang họp ngày nào?

Chợ Phố Cáo

• Địa điểm: Chuyển giao giữa
  Yên Minh và Đồng Văn, đi qua Thị trấn Yên Minh một đoạn trước khi chuyển tiếp
  sang Đồng Văn, nằm ngay mặt đường nhựa.
• Ngày họp theo 12 con giáp:
  ngày Thìn và ngày Tuất.
• Ngày họp theo dương lịch:
  Ngày 4, 10, 16, 22, 28 hàng tháng.

Chợ Phó Bảng

• Địa điểm: cách Ngã ba Sủng
  Là 5km đường nhựa.
• Ngày họp theo 12 con giáp:
  ngày Tý và ngày Ngọ.
• Ngày họp theo dương lịch:
  Ngày 6, 12, 18, 24, 30 hàng tháng.

Chợ Lũng Phìn

• Địa điểm: thuộc Huyền Đồng
  Văn, nhưng đi đường Yên Minh – Mèo Vạc.
• Ngày họp theo 12 con giáp:
  ngày Dần và ngày Thân.
• Ngày họp theo dương lịch:
  Ngày 2, 8, 14, 20, 26 hàng tháng.

Chợ Sà Phìn

• Địa điểm: Cổng Dinh Nhà
  Vương, Huyện Đồng Văn.
• Ngày họp theo 12 con giáp:
  Ngày Tỵ và ngày Hợi.
• Ngày họp theo dương lịch:
  Ngày 5, 11, 17, 23, 29 hàng tháng.

Chợ Sủng Trái

• Địa điểm: Huyện Đồng Văn.
• Ngày họp theo 12 con giáp:
  Ngày Sửu và ngày Mùi.

Chợ Lũng Cú

• Địa điểm: Huyện Đồng Văn.
• Ngày họp theo 12 con giáp:
  Ngày Mùi và ngày Sửu.

Chợ Ma Lé

• Địa điểm: Huyện Đồng Văn.
• Ngày họp theo 12 con giáp:
  Ngày Tý và ngày Ngọ.

Chợ Tráng Kìm

• Địa điểm: Huyện Quản Bạ
• Ngày họp theo 12 con giáp:
  Ngày Mùi và ngày Sửu.

4.
Chợ lùi Hà Giang có những gì?

Nét đẹp văn hóa “chơi” chợ
xuất phát từ mọi vùng nông thôn, làng quê ở Việt Nam ta hàng ngàn năm nay. Khác
với các xứ khác có những đình, những chùa, những cây đa, giếng nước, những hội
làng… Ở vùng “núi đá cheo leo”, chỉ có chợ là cái “cây đa, giếng nước, hội làng…”
Chợ là nơi bà con giao lưu với nhau, trao đổi, giao thương. Chợ cũng là bà con
gặp nhau, là nơi hò hẹn, là nơi bắt đầu hoặc nối lại tình yêu… Nên có lẽ, thật
chẳng quá khi nói rằng chợ phiên là nơi thấm đẫm văn hóa vùng cao nhất. Mua bán,
giao thương có lẽ chỉ là phụ ở “những” Chợ lùi này, còn cái chính là người ta đi
giao lưu.

Bà
con xuống chợ

Chợ lùi họp từ tờ mờ sáng
tới tận chiều tà. Ở Chợ lùi, bạn có thể tìm được tất cả các đặc sản của miền biên
viễn. Từ các loại rau củ quả như cải mèo, su su, ngô… tới các loại gia vị mà chỉ
nơi đây có như ớt chỉ thiên, hạt tê, tiêu… Rồi đến cả các loại hoa, cả những
con vật như gà, chó, lợn, mèo… và cũng không thể không nhắc tới những bộ quần áo,
phụ kiện của bà con các dân tộc nơi đây.

Bà
con mua quần áo

Thế nên thật chẳng xa lạ
gì cảnh có người đi chơi chợ mà chỉ đeo có quẩy tấu hay cái khèn mèo, hay hình ảnh
tay bó cải, nắm ớt, nách cặp con lợn má cũng thành một sạp hàng… Có khi đi chợ rồi
ra về say khướt, chỉ mang về cái bánh, cái thạch cho lũ trẻ ở nhà…

Một
góc chợ lùi

Thử
rượu Ngô

Một
hàng ăn ở Chợ lùi

Bạn sẽ luôn bắt gặp được
cảnh tượng những anh chàng quây quần bên bàn rượu, rồi lại cao hứng chơi một khúc
khèn, nhảy múa. Hay các bà, các chị, các cô mặc đẹp như tết, xinh như chưa cố
chồng, nở nụ cười tươi như khi lên mười…

Đấy, cái tình, cái hồn của
người vùng cao cứ thế mà theo những phiên chợ thắm vào người miền xuôi. Để còn
ai đến một lần cũng mãi cứ luyến lưu, xao xuyến chẳng muốn rời. Nếu có cơ hội,
hãy thử một lần đến với các phiên Chợ lùi ở Hà Giang để trải nghiệm và hiểu hơn
về cuộc sống, văn hóa của bà con các dân tộc nơi đây bạn nhé!

Chúc bạn có một chuyến đi
vui vẻ!